Onlangs moest Doel 3 stilgelegd worden. Het gaat om de ergste van de twee scheurtjescentrales die België “rijk” is. Ook Doel 1 ligt opnieuw stil. Volgens de (des)informatie van Engie Electrabel is er, naar slechte gewoonte, niets bijzonders aan de hand. Volgens materiaaldeskundigen en andere wetenschappers hebben we echter alle redenen om nu meer dan ooit te eisen dat de scheurtjesreactoren Doel 3 en Tihange 2, en de overjaarse reactoren Tihange 1, Doel 1 en Doel 2 onmiddellijk gesloten worden.
Het lijkt wel een grammofoonplaat die blijft steken wanneer Electrabel haar communicatie doet aan de buitenwereld: er is niets aan de hand om ongerust over te zijn. Integendeel zelfs, de veiligheidssystemen werken goed, getuige de automatische stillegging bij abnormale gebeurtenissen. Beste Antwerpenaren, andere Belgen, Nederlanders, Duitsers, Luxemburgers, jullie ongerustheid is niet nodig, en jullie klachten tegen kernenergie zijn ongegrond. Of toch niet?
Wat is er gebeurd in Doel 1 en 3?
Zoals gewoonlijk maakt Electrabel niet veel bekend bij het stilvallen van kerncentrales. Hetgeen we concreet weten is schaars. Op 22 april werd de reactor uitgeschakeld omdat een softwareprogramma de manuele testen als bedreiging interpreteerde en dus alles afzette. Ook reactor Doel 1 ligt stil tot 31 mei wegens een probleem met de vermogensregeling van de reactor. Tihange 1 wordt zelfs pas op 24 juli weer heropgestart, totdat de nodige reparaties uitgevoerd zijn.
Onveilige reactorvaten in Doel 3 en Tihange 2
Een kernreactor is gemaakt vanuit een aantal vertrekpunten. Zo gaat men bij het concept van een kernreactor ervan uit dat het reactorvat onfeilbaar dient te zijn. De basisveiligheid van een kerncentrale kent een aantal veiligheidssystemen, maar geen enkele is opgevat om een falen van een reactorvat op te vangen. Daarom worden de hoogste eisen gesteld bij het maken van zulk reactorvat. Tegelijk worden zeer hoge eisen gesteld bij de levering ervan. Algemeen wordt aangenomen, ook door Electrabel zelf, dat ze bij de bouw van een nieuwe kernreactor nooit een reactorvat zouden aanvaarden met de gebreken die het reactorvat van Doel 3 heeft. Het is ook niet niets. Er werden meer dan 13.000 “scheurtjes” (indicaties of gebreken) gevonden in de wand van het reactorvat. Deze scheurtjes zijn niet alleen sferisch van ligging (omtreksgewijs), maar ook radiaal (dwars in de reactorwand). Deze laatste scheurtjes zijn zo mogelijk nog meer verontrustwekkend. Dit wil zeggen dat ze gedeeltelijk dwars op de dikte van het reactorvat liggen. Hoe is het mogelijk dat het FANC toelating kon geven voor de heropstart, terwijl er wetenschappelijke onenigheid bestaat over de veiligheid? Dat is een vraag die materiaaldeskundige Ilse Tweer zich meer dan terecht stelt.
Elke stillegging is een ernstig risico
Wanneer een kernreactor stilgelegd wordt, is dat geen grapje. Een reactorvat moet oververhit water onder zeer hoge druk en temperatuur blijvend vasthouden binnen het reactorvat. Bovendien is er een voortdurend bombardement van het staal van dit vat met neutronen ten gevolge van de kernsplijting die zich binnenin het reactorvat afspeelt. Al deze krachten veroorzaken veroudering en verbrossing van het staal. Wanneer het staal reeds beschadigd is door de massa scheurtjes, kan dit proces van veroudering, verbrossing en verzwakking nog sneller ontwikkelen. Eén van de meest belastende processen voor dit stalen reactorvat is een stillegging van de kernreactie. Na de stillegging ontstaat er door afkoeling een groot temperatuur- en drukverschil. Wanneer om welke reden dan ook de stilstand snel dient te gebeuren, is dat nog meer het geval. Want dan moet men snel koelwater injecteren in het reactorvat. Ook bij de heropstart gebeurt iets gelijkaardigs, maar dan in omgekeerde zin. Een afgekoelde reactor onder lagere druk wordt weer geactiveerd, waardoor temperatuur, druk en neutronenbombardement weer toenemen. Deze processen verouderen het reactorvat sneller. En net dit is de laatste maanden steeds vaker gebeurd in verschillende kernreactoren van Doel en Tihange.
Electrabel: “er werden bijkomende veiligheidsmaatregelen en -marges genomen”
Electrabel en FANC beweren nu dat er extra veiligheidsmaatregelen genomen werden. Ze kunnen er niet omheen dat zelfs in eigen rangen ernstige meningsverschillen bestaan. Het FANC liet zich bijstaan door een internationale raad van specialisten, het zogenaamde IRB. Zeker één lid ervan heeft meerdere meningsverschillen geuit tijdens de evaluatie van de toestand van de scheurtjesreactoren. Deze persoon staat erg kritisch tegenover de hypothese van de waterstofvlokken die door Electrabel en het FANC naar voren wordt geschoven. Hij is ook niet overtuigd dat de stevigheid van de stalen wand niet verzwakt zou zijn door de gevonden gebreken of scheurtjes in de reactorwand. De hierboven reeds vermelde Ilse Tweer schrijft dan niet zonder reden dat Electrabel en het FANC een gebrek aan veiligheidsmarge aan de dag leggen.
Zorg maar dat je jodiumpillen hebt
Aan de ene kant beweert men dat de heropgestarte kernreactoren veilig zouden zijn. Maar aan de andere kant krijgen we te horen en te lezen dat jodiumpillen voor veel meer mensen dan voorheen beschikbaar moeten worden gesteld. Medicinaal jodium kan immers beletten dat er zich een acute besmetting met radioactief jodium voordoet bij een kernongeval. Plots wordt de actiegrens waarbinnen mensen deze jodiumpillen moeten krijgen, verruimd van 20 naar 100 km. Gezien de aanwezigheid van tientallen kerncentrales in België, maar ook vlak over de grens van Nederland en Frankrijk, betekent dit dat elke Belg die pillen moet krijgen. Dit kan tellen als een waarachtige bekentenis van de veiligheid van kernreactoren! Bovendien komt ook de herziening van de nucleaire noodplannen er aan. De huidige plannen zijn altijd ruim onvoldoende geweest, maar met nieuwe inzichten over nucleaire (on)veiligheid, zullen er meer dan wat kosmetische ingrepen nodig zijn. Als we dan van echte veiligheidspreventie willen spreken, is er maar één afdoende oplossing. Dat is het sluiten van de gescheurde en overjaarse reactoren, waarbij een sociaal en industrieel plan een doorstart voor de werknemers van de kernreactoren moet garanderen.
Onbetrouwbare energielevering
Ten slotte nog dit: Electrabel beweert dat we geen energiezekerheid hebben zonder haar kerncentrales. De realiteit bewijst echter het tegendeel. Er zijn reeds meerdere stilstanden geweest sinds de heropstart van zowel de scheurtjesreactoren Doel 3 en Tihange 2, als van de overjaarse reactoren Tihange 1, Doel 1 en Doel 2. Tot nu was er geen tekort aan energie, ook niet terwijl meer dan de helft van alle kernreactoren stil lagen. Hierdoor kan men zich afvragen waarom we dit soort energie nog nodig hebben. De risico’s zijn in ieder geval hoger dan de behoefte.
Marc Alexander, Lukas Weber