Werknemers verongelukte kerncentrale altijd eerste slachtoffer

10 jaar geleden, op 11 maart 2011, gebeurde één van de zwaarste kernongevallen ooit. In het Westen werd voorgehouden dat een ongeval zo zwaar als in Tsjernobyl onmogelijk was. Men hield zich een rad voor de ogen. 32 jaren na Three Miles Island (VS) en 25 jaar na Tsjernobyl was het helaas (weer) zover: drie kernreactoren zagen hun nucleaire brandstof smelten, en een gevaarlijke brand trof de vierde reactor.

Een stralende toekomst rondom verongelukte kerncentrales

Vooral bij de laatste twee grote kernongevallen (Tsjernobyl en Fukushima, beide ongevallen met de hoogste inschaling) werd de burgerbevolking ongemeen hard getroffen. In een straal tot 30 km rond de twee verongelukte centrales moesten de burgers evacueren. De evacuaties liepen verre van zoals gepland. Er vielen dan ook veel doden. Over de cijfers bestaan verschillende versies. Rond Fukushima vielen meer dan 2000 evacuatiedoden, ten gevolge van gebrek aan medische zorgen, stress en andere factoren. 
Nadien nam geleidelijk het aantal kankerpatiënten toe. De eerste kankers zijn schildklierkankers ten gevolge van de inname van radioactief jodium. Later volgden andere kankers, wanneer ook andere radioactieve elementen hun tol beginnen eisen. Een belangrijk element erin is radioactief Cesium. Fukushima zit nog vooral in haar eerste fase van toename van kankergevallen, meestal bij kinderen. In Tsjernobylervaart men al de andere kankers. Maar recente ontdekkingen doen het ergste vrezen, ook voor Fukushima. Op bijna 4 km van de verongelukte reactor werden de tot nu toe meest radioactieve deeltjes met cesium gevonden. De bewoners die terugkeren dreigen helaas een “stralende toekomst” tegemoet te gaan…

Niet te vergeten: op de eerste linie staan de werknemers van kernreactoren…

Wanneer over kernongevallen gesproken wordt, praat men over de gevolgen voor de maatschappij als geheel. Nochtans is er een groep mensen die dubbel hard getroffen wordt. Dat zijn de werknemers van de kerncentrales zelf. Bij elk groot ongeval (maar ook bij sommige andere) vallen daar de eerste slachtoffers. Zij riskeren de eerste slagen te incasseren als werknemer, om vervolgens zoals de andere inwoners van het land, dezelfde gevolgen te moeten ondergaan.

In beide grote ongevallen van Tsjernobyl en Fukushima, zijn de eerste doden en gewonden gevallen bij de operatoren van de kerncentrale. In Tsjernobyl vielen meerdere doden onder de operatoren: werknemers van het reactorgebouw, de pompenzaal, de turbinezaal, de controlekamer, het onderhoudspersoneel, de bewaking, de onderaannemers, de brandweer – geen enkele categorie van werknemers werd gespaard. In alle groepen vielen doden te betreuren. Eén werknemer heeft men zelfs nooit teruggevonden. 

Maar ook Fukushima kende haar martelaren. Twee operatoren kwamen om in het gebouw van unit 4, toen de tsunami hen overviel tijdens inspecties van de opgelopen schade aan de kerncentrale ten gevolge van de aardbeving. En dan te bedenken dat er nog steeds profeten van kernenergie dit feit proberen verzwijgen, door te zeggen dat het geen stralingsdoden zijn. Het is waar: ze waren al dood voor ze bestraald konden worden. Dat zal de familie vast tot troost geweest zijn: een kerncentrale die in tsunamigebied gebouwd werd aan zee, omwille van de gigantische hoeveelheden benodigd koelwater. Dat ze omwille van kostenredenen onvoldoende beschermd bleek tegenover een zware tsunami, zal ook wel niets te maken hebben gehad met het sprookje van de “goedkope” kernenergie. Alleszins was dit beleid verantwoordelijk dat het de betrokken arbeiders en hun families erg duur kwam te staan. Bovendien werden wel degelijk zowel eigen werknemers, als werknemers van onderaannemingen getroffen door stralingsziekten. Ook voor hen, en voor zovele anderen, valt af te wachten in welke mate op de site en in de woonomgeving opgelopen radioactiviteit later in hun leven een ziekelijke of dodelijke rol zal spelen…

“Onze kerncentrales zijn toch veel veiliger!”

Kan zulk ongeval in België niet gebeuren? Volgens sommigen zijn onze kerncentrales veel veiliger dan het gemiddelde van de kerncentrales. Bij elk kernongeval krijgen we hetzelfde verhaal: “de verongelukte reactor is niet van ons type, we zijn veel veiliger”. 

Ja, Tsjernobyl was een kerncentrale van een ander type. Het werd met grafiet gemodereerd, en niet met oververhit water onder hoge druk in het soort reactoren die in België geplaatst zijn. Maar dat zeiden ze in Japan ook: hun reactoren verschillen op een andere manier van de kerncentrale van Tsjernobyl. Maar toch gebeurde in het hoogtechnologische Japan een vierdubbel ongeval met vier van de zes aanwezige Fukushima reactoren: zelfs dat gebeurde niet in Tsjernobyl. En toen beweerden sommigen hier dat dit soort ongeval bij ons niet kan, want Fukushima heeft kokend water reactoren, en België hogedrukwater reactoren. Zo wordt de bal steeds rondgespeeld, tot iedereen ervan duizelt. De cirkel is echter rond: in de VS was het ongeval van Three Miles Island een ongeval… met een reactor zoals België er zeven heeft. En al was dat ongeval minder zwaar dan in Tsjernobyl of Fukushima, toch was er ook daar een kernsmelt. Wie durft nu nog beweren dat een ongeval met een kernreactor, zelfs zwaarder dan in Three Miles Island, onmogelijk is in België?

De werknemers verdienen veilige arbeidsplaatsen

Er bestaat geen enkele industriële installatie zonder risico’s. Het soort risico’s in een kerncentrale zijn echter van een andere orde. We hebben te maken met extreem langlevende stoffen, die niet enkel chemisch toxisch zijn zoals bijvoorbeeld in de chemie, maar bovendien ook nog zeer lang radioactief. Daarom sluiten de kernreactoren best snel. Hoewel de site van de kerncentrale van Doel (of Tihange), ook na de sluiting van de kernreactoren, voor meerdere jaren met hoogradioactieve afdelingen zal moeten blijven werken. De brandstofstaven uit de gesloten reactoren zullen nog jaren actief gekoeld moeten worden in speciaal daartoe bestemde baden – met alle risico’s vandien. Nadien volgen vele decennia van passieve koeling van diezelfde brandstofstaven, vanaf het moment dat ze voldoende gekoeld zijn om in speciale containers verder af te koelen. Maar hoe sneller de kernreactoren gesloten zijn, hoe sneller ook die fases kunnen beginnen, en nadien dus ook sneller eindigen.

Samen met alle andere redenen (klimaat, kostprijs, betrouwbaarheid, veiligheid, proliferatie), wil de 11 maart beweging dat de kerncentrales vanaf nu worden omgeschakeld naar structureel veiliger installaties, gebaseerd op hernieuwbare en klimaatpositieve energie. Dat zal de werknemers pluspunten geven, ook op het vlak van veiligheids- en gezondheidsrisico’s.